Улгайган адамдардын эл аралык күнү: Цифралар жана фактылар

Publications: 29.09.2023

Улгайган адамдардын эл аралык күнү жыл сайын 1-октябрда белгиленет. Бул тууралуу чечим 1990-жылы декабрда Бириккен Улуттар Уюмунун Башкы Ассамблеясы тарабынан кабыл алынган. Улгайган адамдар күнүн өткөрүүнүн максаты улгайган курактагы адамдардын көйгөйлөрүнө жана муктаждыктарына дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн буруу, аларда коомго муктаждык сезимин колдоо, коомдун демографиялык улгайышы жөнүндө коомчулуктун маалымдуулук деңгээлин жогорулатуу болуп саналат.

Кыргызстанда эмгекке жарамдуу курактагы адамдардын саны жыл сайын көбөйүүдө. Бул аскердик муунга салыштырмалуу 1950-1960-жылдары төрөлгөн муундун пенсия курагына өтүшү менен шартталган. Акыркы беш жылдын ичинде эле бул курактагы адамдардын саны жалпысынан республика боюнча 117 миңден ашык адамга же 23 пайызга көбөйгөн.

2023-жылдын башына карата Кыргыз Республикасында эмгекке жарамдуу курактагы 627 миңден ашык жаран же калктын жалпы санынын 9 пайызы жашаган. Эмгекке жарамдуу курактагы (63 жаш жана андан улуу) эркектердин саны 197 миңден ашыкты же Эркектердин 5,7 пайызын, ал эми аялдардын (58 жаш жана андан улуу) саны 430 миңге жакын адамды же аялдардын 12,1 пайызын түздү. Ошол эле учурда бул курактык топтогу аялдардын саны Эркектердин санынан дээрлик 232 миң адамга же 2,2 эсеге көп.

Кыргыз Республикасынын туруктуу калкынын жынысы боюнча 65 жана андан улуу жаштагы саны
(2023-жылдын башына карата баалоо, миң адам)

Алсак, республиканын эмгекке жарамдуу курактан улуу тургундарынын негизги бөлүгүн аялдар түзөт, анткени алардын жашоо узактыгы эркектерге караганда жогору. 2022 - жылы Эркектердин жашоо узактыгы 68,0 жашты, аялдардыкы 76,3 жашты түзгөн. Жашоонун узактыгындагы ажырым жыныстардын өлүм деңгээлиндеги айырмачылыктар менен байланыштуу: Эркектердин өлүмү аялдардыкынан дээрлик бир жарым эсеге жогору. Бул жерде аялдардын пенсия курагы беш жылга эрте келе тургандыгын да эске алуу керек (эркектерде - 63 жашта, аялдарда - 58 жашта).

БУУнун курактык классификациясына ылайык, эгерде калктын жалпы санында 65 жаш жана андан улуу курактагы адамдардын үлүшү 4 пайыздан төмөн болсо, анда мындай өлкөнүн калкы жаш деп эсептелет, эгерде 4 пайыздан 7 пайызга чейинки интервалда болсо - калк карылыктын босогосунда турат, эгерде 7 пайыздан жогору болсо - улгайган калк деп эсептелет.

Кыргызстандын калкы карылыктын босогосунда турат: 2023-жылдын башына карата 65 жаш жана андан улуу курактагылар 378,1 миң, же 5,4 пайыз кыргызстандыктар болгон. Ошого карабастан, бул көрсөткүч КМШнын башка өлкөлөрүнүкүнөн кыйла төмөн. Мисалы, 2023 – жылдын башында Азербайжан жана Казакстан боюнча көрсөткүч 8,5 пайызды, Россия Федерациясы жана Беларусь боюнча көрсөткүч 16,5 пайызды түзгөн. БУУнун божомолу боюнча Кыргызстанда бул тенденция  2030-жылга жакын байкалат, анда 65 жана андан улуу жаштагы улгайган адамдардын үлүшү 7 пайызга жакындайт. Кыргыз Республикасынын Социалдык фондунун  органдарында жана башка мамлекеттик органдарда 2022-жылдын аягына карата 790 миң пенсионер каттоодо турган, алардын 599 миңге жакыны же 76 пайызга жакыны жаш курагы боюнча пенсия алуучулар болуп саналат.

2022-жылы белгиленген айлык пенсиянын орточо өлчөмү 8 114 сомду түздү, бул пенсионерлер үчүн жашоо минимумунун бюджетинен 28,6 пайызга (7 178 сом) ашты.

2022-жылы Кыргыз Республикасынын Социалдык фондунун чыгымдарынын көлөмүндө пенсиялык камсыздоого чыгымдардын үлүшү 85 пайызга жакынды түздү.

****

Республиканын маанилүү мамлекеттик маалыматтык тутуму болуп саналган Кыргыз Республикасынын улуттук маалыматтык-статистикалык тутуму рынок экономикасынын заманбап талаптарына жооп берет, мамлекеттик бийлик органдарын жана коомчулукту республиканын социалдык, экономикалык, демографиялык жана экологиялык абалы жөнүндөгү керектүү маалыматтар менен камсыздайт. Пайдалануучулар расмий статистиканын маалыматтарын жана тиешелүү метамаалыматтарды пайдаланууда алардын булагына шилтеме берүүгө милдеттүү (“Расмий статистика жөнүндө” Мыйзамдын 30-беренеси).

Интервью уюштуруу маселеси боюнча толук маалымат алуу үчүн төмөнкү дарекке кайрылыңыздар: Кыргыз Республикасынын Улутстаткомунун пресс-кызматы, тел.: + 996 (312) 625 747, e-mail: smi_nsc@stat.kg. Дареги: Фрунзе көчөсү, 374 (Т. Молдо көчөсү менен кесилишет).